Omgekomen leden Zwolse voetbalverenigingen 1940-1945
In 2020 was het 75 jaar geleden dat de Tweede Wereldoorlog ten einde kwam. Door de coronacrisis gingen alle grote herdenkingsevenementen niet door. Desondanks was er veel aandacht voor de herdenking van de oorlog en oorlogsslachtoffers.
In de Zwolse voetbalwereld vroeg men zich af of onder die slachtoffers ook leden van de toenmalige Zwolse voetbalclubs waren. Een comité bestaande uit Paul Benning, Folly van Dam, Jaap Hagedoorn, John Kuijer en Henk Twerda boog zich over die vraag.
Oorlogsmonument
Maar waar te beginnen met onderzoek? Want clubarchieven, als ze al bewaard zijn, leveren lang niet altijd informatie op. Via Jurryt van de Vooren, een sportjournalist die landelijk onderzoek doet naar oorlogsslachtoffers in de sportwereld, kwamen de Zwollenaren op het spoor van het oorlogsmonument van de KNVB uit 1949.
De bond had de aangesloten clubs gevraagd om namen van tijdens de oorlog overleden leden. Dat resulteerde destijds in een namenmonument, waarop ook dertien Zwollenaren staan: J.A. Beltman, G.J. van Vilsteren en W. Westerbeek I (allen van Be Quick), G. de Groot, N.M. Koper, C. Masseus, M. Veterman, J. Veterman, K. Veterman, M. Veterman en H. Zilverberg (allen PEC), J. Jansen en W. Lengton (ZAC).
Archieven
Onderzoek in de archieven van PEC door Folly van Dam leverde voor die club een aantal extra namen op. In de buitengewone ledenvergadering van 27 mei werden W. Geerts, H. Sattler en E. Keilholtz herdacht “die door de Duitschers werden gefusilleerd.”
In de buitengewone ledenvergadering van 17 oktober 1945 werden naast de bovengenoemde leden van de familie Veterman en H. Zilverberg ook nog de leden E. Veterman en Pasman en de donateur E. Veterman herdacht. Zij waren allen Joods en waren volgens de voorzitter: “niet teruggekeerd en wij kunnen thans wel aannemen dat zij als slachtoffers van de Duitsche terreur gevallen zijn.”
Oorlogsslachtoffer
Nadere beschouwing van de lijst die zo ontstond leerde dat van de namen G. de Groot en W. Geerts niet is te achterhalen om wie het gaat. De voorletters van N.M. Koper verwijzen naar een vader en zoon met gelijke initialen. Beiden overleefden de oorlog, maar hun zoon, resp. broer Leendert was wel degelijk een oorlogsslachtoffer.
Pasman moet, op basis van de aanduiding dat hij Joods was, worden geïdentificeerd als Erich Walther Passmann. J. Jansen, genoemd bij ZAC, bleek weliswaar in de oorlog overleden, maar niet als gevolg van de oorlog.
Zestien namen
Zo ontstond uiteindelijk een lijst van zestien namen van leden en donateurs van drie Zwolse voetbalclubs. Het is niet uit te sluiten dat de lijst langer is, maar ondanks een oproep in de media zijn er geen nieuwe namen aan de lijst toegevoegd.
Op voorspraak van het comité besloten de drie clubs tot het laten vervaardigen van een plaquette met de zestien namen, die een plek heeft gekregen in het stadion van PEC Zwolle. Daarnaast heeft ondergetekende van elke persoon op de lijst een korte biografie samengesteld, zodat duidelijk wordt wat hun geschiedenis is geweest.
Dat zij en hun lot niet vergeten worden.
Jaap Hagedoorn
Zwolle, 1 oktober 2021
Bronnen:
- www.sportgeschiedenis.nl
- Historisch Centrum Overijssel, toegang 1034, Atletiek- en voetbalvereniging PEC te Zwolle
Overleden Zwolse voetballers WO2
-
Jan Albert Beltman
Voetbalclub: Be Quick ‘28
Zwollerkerspel (Berkum Poepershoek) 31-5-1912 – Zwolle 8-12-1944
Beroep: Wegwerker spoorwegen
-
Gerrit Jan van Vilsteren
Voetbalclub: Be Quick ‘28
Zwollerkerspel 13-5-1920 - Celle 20-5-1945
Beroep: Hulpbesteller PTT
-
Willem Westerbeek
Voetbalclub: Be Quick ‘28
Zwolle 10-10-1921 – Zwolle 12-11-1944
Beroep: Kaasventer
-
Elias Veterman
Voetbalclub: PEC
Zwolle 8-12-1892 – Auschwitz 28-2-1943
Beroep: Magazijnbediende/venter
-
Koos Veterman
Voetbalclub: PEC
Zwolle 24-8-1894 – Auschwitz 21-5-1943
Beroep: Koopman
-
Erich Walther Passmann
Voetbalclub: PEC
Wesel (Dld) 3-2-1903 – Sobibor 11-6-1943
Beroep: Handelsreiziger
-
Henri Zilverberg
Voetbalclub: PEC
Zwolle 30-6-1905 – Mauthausen 16-9-1941
Beroep: Marktkoopman in meubelen
-
Eduard Johan Herman Keilholtz
Voetbalclub: PEC
Zwolle 27-4-1914 – Wierden 29-3-1945
Beroep: Smid en winkelbediende
-
Cornelis Masseus
Voetbalclub: PEC
Zwollerkerspel 22-5-1917 – Langenstein-Zwieberge (Buchenwald Dld) 12-2-1945
Beroep: Besteller PTT
-
Leendert Koper
Voetbalclub: PEC
Amsterdam 11-6-1920 – Neuengamme 2-5-1943
Beroep: Motordrijver/bankwerker
-
Meijer Veterman
Voetbalclub: PEC
Zwolle 6-11-1920 – Auschwitz 28-2-1943
Beroep: Magazijnbediende
-
Jacob Veterman
Voetbalclub: PEC
Zwolle 3-10-1924 – Sobibor 30-4-1943
Beroep: Kruideniersbediende
-
Hendrik Sattler
Voetbalclub: PEC
Zwolle 17-10-1924 – Benschop 17-2-1945
-
Elias Veterman
Voetbalclub: PEC
Zwolle 5-4-1928 – Sobibor 21-5-1943
-
Meijer Veterman
Voetbalclub: PEC
Zwolle 20-9-1929 – Auschwitz 22-10-1942
-
Willem Lengton
Voetbalclub: ZAC
(Zwolle 4-4-1917 – Wassenaar (Waalsdorpervlakte) 14-4-1944)
Beroep: Ambtenaar/kantoorbediende