Architectuur mede tot stand gebracht door…
Architectuur mede tot stand gebracht door…
We kennen vaak de namen van architecten en kunstenaars van bouw- en kunstwerken in Zwolle. De namen van de ambachtslieden die deze werken maakten zijn in de regel minder of helemaal niet bekend. Zonder hun kennis en vaardigheden zouden de plannen van de ontwerpers nooit zijn gerealiseerd. In dit artikel geven we kort de verdiende aandacht aan de steenhouwer.
Belangrijke vaklieden
Vanaf het jaar 1000 begon men in de Nederlanden kerken met tufsteen te bouwen. Voor de constructie en decoratie van belangrijke gebouwen werd vrijwel steeds natuursteen toegepast. Steenhouwers werden in het verleden dan ook beschouwd als de belangrijkste vaklieden op de bouwplaats.
Handtekening
Vaak laten steenhouwers een teken op het natuursteen na. Deze steenhouwersmerken zijn dan de persoonlijke handtekening van de steenhouwer en geven aan wie de leverancier is van het natuursteen of waar het natuursteen in het bouwwerk thuishoort.
Abraham
Het werk van steenhouwers uit de middeleeuwen is in Zwolle nog steeds te zien. Aan de gevels van de Grote Kerk en de Sassenpoort zijn bijvoorbeeld afbeeldingen te zien die Abraham voorstellen.
Goed zichtbaar aan de oostkant van de Grote Kerk, in de buitengevel van het St. Michaels koor, zit een bijzondere rondboog reliëfsteen uit circa 1200. Deze timpaan van rode zandsteen bekroonde ooit de toegang tot de voorganger van de huidige kerk.
Ook op een andere plek in de Zwolse binnenstad is Abraham in natuursteen afgebeeld. De uit 1409 daterende Sassenpoort telt vier torens met arcaden (bogengalerij) met natuurstenen kraagstenen. Op de kraagstenen zijn gezichten aangebracht, meest grof en afschrikwekkend monsterachtig, maar aan de veldzijde zijn twee exemplaren in de zuidoostelijke toren opvallend ‘menselijk’ en fraai uitgevoerd. Eén is een mannenkop met golvende haren en een baard. Frontaal boven het hoofd van de baard zijn enkele gotische letters te herkennen. Bij strijklicht zien we de letters ‘ham’. Het is verleidelijk hierin de naam van ‘Abraham’ te lezen, strategisch gesitueerd schuin boven de ingang van de poort, de toegang tot de stad.
Meer lezen?
Wilt u meer te weten komen over de oude ambachten en vaklieden zoals de metselaar, schrijnwerker of glazenier? Het Monumentenmagazine Zwolle bevat hierover een uitgebreid artikel. Het is tijdens Open Monumentendag op 13 september gratis verkrijgbaar bij de informatiekraam van Open Monumentendag voor Academiehuis Grote Kerk Zwolle en bij deelnemende gratis opengestelde monumenten.
Tekst: Erfgoed gemeente Zwolle, Johan Teunis
Afbeeldingen
Afb. 1 1 Steenhouwer door Jan Luyken, 1694: “De Stenen worden vast behouwen, Om’t machtig Huis meed’ op te bouwen; Gelijk des Heeren Jesu werck, De Steenen, hier en daar geleegen Bereid, en vleid en schickt ter deegen, Tot Opstal van zijn eeuw’ge kerck.” (Rijksmuseum, RP-P-OB-44.526)
Afb. 2 Steenhouwersmerk aan het Drostenhuis. (Erfgoed gemeente Zwolle)
Afb. 3 Natuurstenen kraagsteen met afbeelding van Abraham. (Erfgoed gemeente Zwolle)
