De Terborchstraat

Het Ter Borch Jaar (2025/2026) gaat ook niet voorbij aan (On)zichtbaar Zwolle. De beroemde zeventiende-eeuwse kunstenaarsfamilie wordt in Zwolle al sinds het einde van de negentiende eeuw herdacht met een straatnaam. 

Straatnamen

Straatnamen zijn vaak oudere namen voor wegen of straten die verwijzen naar het verleden. Sinds het midden van de negentiende eeuw worden officieel namen toegekend door het gemeentebestuur. In Zwolle gebeurde dit voor het eerst in 1872. De gemeenteraad hernoemde de Dijk in dat jaar tot Thorbeckegracht omdat hier het geboortehuis van de in dat jaar overleden minister Thorbecke staat. 

De Nieuwe Havenbrug

Met het gereedkomen van de Nieuwe Havenbrug in 1875 werd de toegang tot de stad sterk verbeterd. Deze sierlijke brug van ijzer met een stenen draaipunt werd in 1939 vervangen door de huidige Nieuwe Havenbrug. Door de komst van de brug en het station werd de Stationsweg aantrekkelijk voor welgestelden om er te gaan bouwen en wonen. Er was daar meer ruimte dan in de volle binnenstad. Ook werd de wandelroute naar de binnenstad verbeterd door een deel van de gracht te dempen en daarmee het wandelpad te verbreden. In de gemeenteraad vond in 1880 een discussie plaats over een tweede weg van de stad naar het station evenwijdig aan de stationsweg.

De Terborchstraat

In 1882 werd door de gemeente de gewenste nieuwe straat parallel aan de Stationsweg aangelegd. Deze weg loopt dwars door de “Zevenalleetjes” tussen de bebouwde gracht en het station. De Alleetjes was een soort openbare wandelplaats, beplant met zeven niet even lange rijen lindebomen op het voormalige hoornwerk buiten de Sassenpoort. Het jaartal 1882 is gedenkwaardig want het college van burgemeester en wethouders kwam voor het eerst op eigen initiatief met een voorstel tot straatnaamgeving van een aantal nieuwe straten. De nieuwe straat dwars door de Alleetjes evenwijdig aan de Stationsweg en in het verlengde van de Zeven Alleetjes werd de Terborchstraat genoemd. Ook kreeg een aantal andere straten waaronder de Oosterlaan, de Westerlaan, Ter Pelkwijkstraat, Ter Pelkwijkpark en de Diezerkade op dat moment hun naam. Gerard ter Borch werd hiermee eerder geëerd dan andere beroemde Nederlandse schilders die in de jaren dertig van de twintigste eeuw een straatnaam kregen in de Schildersbuurt in de wijk Dieze. De individuele villabebouwing aan de Terborchstraat bestaat uit grote vrijstaande villa’s uit de jaren zeventig en tachtig van de negentiende eeuw. De villa’s zijn opgetrokken in een eclectische bouwstijl en omringd door grote tuinen of de restanten daarvan. 

Pruimershuisjes

Er verrezen in deze buurt niet alleen villa’s. In 1881 werd door de vermogende wijnhandelaar Nicolaas Pruimers aan het eind van de Zeven Alleetjes een rij armenhuisjes gebouw voor de Daniëllastichting. In de volksmond de Pruimershuisjes genoemd. Rond 1950 werden deze huisjes die niet voldeden aan de eisen van de moderne tijd gesloopt.

Meer lezen?

In het recent verschenen Zwols Historisch Tijdschrift 42e jaargang 2025 nummer 3 wordt uitgebreid aandacht besteed aan de familie Ter Borch.

Tekst: Erfgoed gemeente Zwolle, Johan Teunis

Afbeeldingen

• Afb. 1 Historisch beeld van de Terborchstraat (Collectie Overijssel, F.W.H. Deutmann)
• Afb. 2 Pruimershuisjes (Collectie Overijssel, D. Henneke)