Vondst van de Maand: Reiskistje Werkeren

In januari 2022 werd een kleine, archeologische opgraving uitgevoerd op de locatie van de voorburcht van de voormalige havezate Werkeren. Op deze plek zou een kinderboerderij gerealiseerd worden. Havezate Werkeren en de voorburcht zijn in 2001 en 2002 al archeologisch onderzocht, maar dit deel van de voorburcht viel daarbuiten. Bij de opgraving van 2022 werd een voorburchtgracht opgegraven. Uit de grachtvulling kwam een bijzonder voorwerp. 

Houten kistje

Het voorwerp betreft een ovaal, onbeschilderd, houten kistje van 18 centimeter lang, 11 centimeter breed en ongeveer 8 centimeter hoog. De deksel ontbreekt. Het kistje is gemaakt door middel van een gebonden spaander. Een spaander is een dunne reep hout, in dit geval 3 millimeter dik, die met behulp van bijvoorbeeld stoom gebogen kon worden. Daarna werden de uiteinden van de spaander door middel van een twijg en koperen nagels aan elkaar bevestigd. Door deze techniek kon de ovale vorm van het kistje worden gecreëerd. 

De gebonden spaander diende als wand van de kist. De wand en de bodem van het kistje werden verstevigd met een koperbeslag bestaande uit drie banden. Beide wanden werden via de bodem met elkaar verbonden door twee koperen banden en tien nagels. Aan deze banden zat mogelijk een hengsel. Ook de deksel is waarschijnlijk met een scharnier aan deze twee banden verbonden geweest. Een derde koperen band liep echter niet over de bodem, maar via de deksel. Hier zou een slot aan gezeten kunnen hebben. 

Afsluitbaar

Wat in het kistje gezeten heeft, moet een dusdanige waarde gehad hebben dat het noodzakelijk werd geacht om het kistje af te kunnen sluiten. Het is dus geen simpele spaandoos voor opslag geweest. Door Erfgoed van de gemeente Zwolle wordt gedacht aan een klein reiskistje. De ovale vorm van het kistje komt overeen met een Zweeds reiskistje uit de achttiende eeuw, hoewel die van Zwolle een stuk ouder is.

Veertiende-eeuws

Het hout van het kistje is door middel van koolstofdateringsmethode gedateerd tussen 1306 en 1405 n. Chr. Aardewerkscherven die naast het kistje zijn gevonden dateren uit dezelfde periode. De greppel waar het kistje uit komt behoort tot de oudste fase van de zaalburcht, die rond 1368 is gebouwd. Dit betekent dat we de productie, het gebruik en de weggooien van het kistje in de periode 1306-1370 ±5 n. Chr. kunnen plaatsen. 

Van wie zou dit kistje geweest zijn? Was het van de familie van Voorst die in deze periode eigenaar van de burcht was? En wat zat erin? Hopelijk kan toekomstig onderzoek nog verdere antwoorden op deze vragen geven. 

De Vondst van de Maand is te zien in de Erfgoedhotspot in ANNO Stadsmuseum Zwolle. Meer weten? Bezoek dan de website www.anno.nl. 

Afbeeldingen

• Afb. 1 Wandfragment van het gevonden ovale kistje (Erfgoed gemeente Zwolle)  
• Afb. 2 Bodemfragment van het gevonden ovale kistje (Erfgoed gemeente Zwolle)
• Afb. 3 Reiskistje uit de dertiende eeuw. Uitsnede uit een miniatuur van 'Psautier dit de saint Louis' uit 1270-1274 (Bibliothèque Nationale de France - Gallica)
• Afb. 4 Zweeds ovaal reiskistje uit de achttiende eeuw met vergelijkbaar beslag (https://www.pamono.co.uk)