Vondst van de Maand: Vuurtest
De komende vijf maanden staat Zwolle in het teken van de kunstenaarsfamilie Ter Borch; Ter Borch thuis in Zwolle. Zo ook in de Erfgoedhotspot in ANNO Stadsmuseum Zwolle. De vele prenten gemaakt door Gesina ter Borch geven een mooi inkijkje in haar leven en dat van de Zwollenaren in de zeventiende eeuw. Veel van de door haar getekende voorwerpen komen wij bij archeologisch onderzoek in de Zwolse bodem tegen. Door Gesina’s prenten te bestuderen weten we meer over de ‘alledaagse’ gebruiken van de zeventiende-eeuwse Zwollenaar.
Een vrouw doet vuur in een stoof
De stoof wordt regelmatig door Gesina afgebeeld. Dit van hout gemaakte kastje werd gebruikt om de voeten op te verwarmen. Op de prent ‘een vrouw doet vuur in de stoof’ zien we een vrouw een met hete kolen gevuld testje in de stoof plaatsen. De vuurtest is vervaardigd van roodbakkend aardewerk en staat op drie pootjes of op een standring. De test heeft één oor en is vaak voorzien van een glazuur. De bovenzijde van de bak is meestal vierkant van vorm maar er komen ook ronde testen voor.
Stovenzetter
De stoof werd met name door vrouwen gebruikt. Tijdens de koude winterdagen gaf een stoofje de zo gewenste warmte. Ook tijdens het kerkbezoek was het een algemeen geaccepteerd gebruik dat de dames tijdens de dienst een stoof onder de voeten hadden. Op de prent van Gesina ‘Groep kerkgangers bij het verlaten van de kerk’ zien we twee dames in de stoet lopen met een stoof aan de arm. De stoof kon van huis worden meegenomen maar er kon ook gebruik gemaakt worden van de zogenaamde stovenzetter. In Zwolle was het beroep van de stovenzetter een stedelijk ambt. In het stadsarchief van Zwolle is namelijk een document uit 1686 te vinden waarbij Nicolaas ten Have zijn werk als stovenzetter voor de Broerenkerk declareerde bij het bestuur van de stad. We komen Nicolaas ten Have in de archieven ook als houtleverancier tegen. Zijn weduwe, Aaltje Menso, heeft in de periode 1691 tot 1697 een vordering op de armenkamer wegens geleverde doodskisten. Het gezin ten Have was dus houtleverancier en houtbewerker met als nevenfunctie het leveren van stoven.
Ter Borch thuis in Zwolle
De tentoonstellingen in Museum de Fundatie, Academiehuis Grote Kerk Zwolle en ANNO Stadsmuseum Zwolle lopen van 6 september 2025 tot en met 1 februari 2026. Ga voor meer informatie over ‘Ter Borch thuis in Zwolle’ naar www.visitzwolle.com.
Kom kijken!
De Vondst van de Maand is te zien in de Erfgoedhotspot in ANNO Stadsmuseum Zwolle. Meer weten? Bezoek dan de website www.anno.nl.
Tekst: Erfgoed gemeente Zwolle, Geertje Havers
Afbeeldingen
- Afb 1. Een vrouw doet vuur in een stoof, Gesina ter Borch, ca. 1650. (Rijksmuseum Amsterdam)
- Afb 2. Vuurtest van roodbakkend aardewerk. (Erfgoed gemeente Zwolle)
- Afb 3. Groep kerkgangers bij het verlaten van de kerk, Gesina ter Borch, ca. 1654. (Rijksmuseum Amsterdam)
