De burgemeesters van Zwolle
Geschiedenis van de Zwolse burgemeesters
Op 16 september 2019 werd de heer Peter Snijders geïnstalleerd als nieuwe burgemeester van de gemeente Zwolle. Het gemeentearchief heeft onderzocht wie voor hem die functie vanaf 1813 bekleed hebben en hoe lang.
Ook is onderzocht welke Zwolse straatnamen nog aan vroegere burgemeesters herinneren. En tenslotte is aandacht besteed aan de verdere carrière van de burgemeester.
Vanaf 1813 zijn de navolgende personen burgemeester van Zwolle geweest:
- Mr. A.J. Vos de Wael, 1813-1855
- Mr. J.A.G. baron de Vos van Steenwijk, 1856-1867
- Jhr. W.C.T van Nahuijs, 1867-1897
- Mr.dr. I.A. van Roijen, 1897-1933
- Dr. J.E. baron de Vos van Steenwijk, 1933-1937
- A. van Walsum, 1938-1940
- Jhr.mr. G.A. Strick van Linschoten , waarnemend, 1940
- Jhr.mr. M.P.M. van Karnebeek, 1940-1944
- Mr. A. Meerkamp van Embden, 1944-1945 (NSB-er)
- Jhr.mr. M.P.M. van Karnebeek, waarnemend, 1945
- Jhr.mr. G.A. Strick van Linschoten, 1946-1959
- Drs. J.A.F. Roelen, 1960-1969
- Mr. J. Drijber, 1969-1980
- Mr. G. Loopstra, 1980-1990
- Drs. L.M.L.H.A. Hermans, 1990-1994
- J. Franssen, 1994-2000
- Drs. H.J. Meijer, 2000-2019
Als we de waarnemende burgemeesters en de NSB-burgemeester buiten beschouwing laten, dan is de gemiddelde ambtsperiode van een Zwols burgemeester ruim veertien jaar. De eerste vier burgemeesters die Zwolle gehad heeft, bekleedden die functie gemiddeld 30 jaar lang. Daar kwam in de twintigste eeuw verandering in. Na Van Roijen neemt de ambtsperiode af. Gemiddeld 10 jaar (een ambtstermijn en vier jaar) vervulde men in de vorige eeuw de functie van burgemeester.
Vernoemingen van straten en pleinen
Vanwege de verdiensten voor de gemeente is het een ongeschreven recht de burgemeester na zijn vertrek te eren met een straatnaam. De volgende straten zijn op die manier aan hun naam gekomen:
- De Vos de Waelstraat, in de Kamperpoort, lopend van de Veemarkt tot aan de Lijnbaan.
- De Vos van Steenwijklaan, in de Schellerlanden, lopend van Ittersumallee tot Oldeneelallee.
- Van Nahuijsplein, bij de Sassenpoort.
- Van Roijensingel, in de Stationsbuurt, lopend van Emmawijk tot Groot Wezenland.
- Van Walsumlaan, in Schellerbroek lopend van IJsselallee tot aan de Campus bij de Hogeschool Windesheim.
- Van Karnebeekstraat, lopend van Groot Wezenland tot Oosterlaan.
- Strick van Linschotenlaan, lopend van Veerallee tot Prinses Margrietstraat.
- Roelenweg, lopend van Schuttevaerkade tot Zwartewaterallee.
- Drijbersingel, lopend van Schuttevaerkade tot Diezerkade.
Hierbij moet worden opgemerkt dat het Van Nahuysplein zijn naam kreeg toen Van Nahuijs nog burgemeester van Zwolle was. Bij gelegenheid van zijn 25-jarig ambtsjubileum in 1892 werd hem een fontein aangeboden. Deze fontein kreeg een plek op het Potgietersplein. Toen de fontein er eenmaal stond en vanwege grote verdiensten voor de gemeente Zwolle werd het Potgietersplein een jaar later omgedoopt in Van Nahuysplein.
Bij de invoering van de Jhr. Strick van Linschotenlaan speelde zich ook zoiets af. Jhr. G.A. Strick van Linschoten was van 1936-1946 burgemeester van de voormalige gemeente Zwollerkerspel. Bij zijn vertrek naar de gemeente Zwolle werd ter herinnering aan zijn ambtsperiode de straatnaam Spoolderpark gewijzigd in Jhr.Strick van Linschotenlaan.
Het woonhuis van de burgemeester was op nr.7 van deze laan. Zo woonde Strick van Linschoten dus bij leven in de naar hem genoemde laan. En dat kunnen maar weinig Nederlanders hem nazeggen.
De burgemeesters die na Drijber gekomen zijn, zitten wat straatnaamgeving betreft, nog in de wachtkamer. De Burgemeesterenlaan in Gerenlanden heeft zijn naam te danken aan de functie van die twee schepenen uit het stadsbestuur, die vanaf de Middeleeuwen tot rond 1800 belast waren met het dagelijks bestuur van de stad, en als 'burgermeister in der tyt' werden aangeduid.
Letten we op de lengte van de straatnaam in relatie tot het aantal jaren dat iemand burgemeester van Zwolle geweest is, dan is er duidelijk wat scheef.
Mr. A.J. Vos de Wael was de burgemeester met de meeste ambtsjaren. De Vos de Waelstraat is van alle straten, die naar burgemeesters vernoemd zijn, de kortste straat. Ook wanneer we de Vos de Waelstraat vergelijken met de andere naar burgemeesters vernoemde straten in Zwolle, dan valt het op dat de straat ook maar weinig allure heeft. Kortom: burgemeester Vos de Wael is er in dit opzicht bekaaid afgekomen.
Gaan we na wat de Zwolse burgemeesters na hun ambtsperiode in Zwolle zijn gaan doen, dan blijkt dat voor vijf burgemeesters Zwolle het eindstation was van hun carrière (Vos de Wael, Van Nahuijs, Van Roijen, Strick en Loopstra).
Drie personen werden na Zwolle commissaris van de koning of koningin (J.A.G. de Vos van Steenwijk in Utrecht, Hermans in Friesland en Franssen in Zuid-Holland).
Eveneens drie oud-Zwolse burgemeesters promoveerden naar een grotere gemeente (J.E. de Vos van Steenwijk werd burgemeester te Haarlem en daarna commissaris van de koningin in Noord-Holland, Roelen en Drijber gingen naar Gelderland).
Van Walsum werd na zijn gedwongen vertrek (hij weigerde in juni 1940 de Sicherheitspolizei inzage te geven in het bevolkingsregister en werd uit zijn functie gezet) na de Tweede Wereldoorlog dijkgraaf van de Prins Alexanderpolder bij Rotterdam.
Van Karnebeek ging na Zwolle in de buitenlandse dienst en bracht het tot ambassadeur in Oslo. Kortom: het ambt van burgemeester in Zwolle is een goede springplank voor een grootse carrière.