Jaarverslag 2024

Inleiding

Iedere gemeente in Nederland moet beschikken over een rekenkamer die onderzoek doet naar de doelmatigheid, doeltreffendheid en rechtmatigheid van het door het gemeentebestuur gevoerde beleid. Tot 1 januari 2024 konden gemeenten ervoor kiezen om deze rekenkamerfunctie te laten uitoefenen door een rekenkamercommissie, waarin ook raadsleden zitting konden hebben. Door een wetswijziging is dat met ingang van 1 januari 2024 niet langer toegestaan.

Tot 1 oktober 2023 liet de gemeente Zwolle de rekenkamerfunctie uitoefenen door een rekenkamercommissie. Op 1 oktober 2023 ging de rekenkamer ter vervanging van deze rekenkamercommissie van start. Het voorliggende jaarverslag is dus het eerste volledige jaarverslag van de rekenkamer. In dit jaarverslag wordt achtereenvolgens ingegaan op de samenstelling, de onderzoeken en andere activiteiten en de financiën van de rekenkamer.

Samenstelling en vergaderfrequentie

De samenstelling van de rekenkamer zag er in 2024 als volgt uit:

• Dhr. Dirk Jan Droogh (voorzitter)
• Dhr. Bert-Jan Buiskool
• Mw. Ilja Jacobs
• Mw. Karin Ligthart-Kaalverink
• Mw. Magdaléna Ritmeijer

De rekenkamer wordt bijgestaan door ambtelijk secretarissen, dhr. Evert-Jan Bagerman en mw. Iris Gosemeijer.

Voor de verbinding met de raad is een klankbordgroep ingesteld. Deze klankbordgroep fungeert als vooruitgeschoven post van de raad en heeft als taak om zich met de rekenkamer te buigen over (de verkenning van) onderzoeksonderwerpen. De klankbordgroep bestond in 2024 uit de volgende raadsleden:

• Mw. Silvia Bruggenkamp (Swollwacht)
• Mw. Debbie Mathijsen (PvdD)
• Dhr. Eildert Noorda (GroenLinks)
• Mw. Marieke Herwijer (ChristenUnie)

De rekenkamer kwam in 2024 elfmaal bijeen voor een vergadering. De eerste vergaderingen van 2024 stonden onder andere in het teken van de vaststelling van een nieuwe Notitie Werkwijze van de rekenkamer. In deze notitie wordt ingegaan op de missie en leidende principes, de producten van de rekenkamer, het onderzoeksprotocol en de evaluatiecyclus.

Onderzoeken

Klimaatadaptatiebeleid

In maart 2024 startte de rekenkamer een onderzoek naar het klimaatadaptatiebeleid op. De volgende vragen stonden in dit onderzoek centraal:

• Terugkijkend: hoe heeft de gemeente Zwolle de afgelopen jaren uitvoering gegeven aan de klimaatadaptatiestrategie en in hoeverre is deze uitvoering doelmatig en doeltreffend geweest?
• Huidige ontwikkelingen: op welke wijze wordt het klimaatadaptatiebeleid in de organisatie geborgd? Wat zijn risico's en onbenutte kansen in het huidige beleid?

Op 25 november 2024 is het rapport Van zandzakken naar waterberging aangeboden aan de gemeenteraad. Belangrijkste conclusie is dat het klimaatadaptatiebeleid concreter kan en omgezet moet worden naar doelstellingen voor de middellange en korte termijn om het meetbaar te maken. Daarnaast wordt geconcludeerd dat het klimaatadaptatiebeleid nog niet goed genoeg in de organisatie geborgd is.

De rekenkamer doet in het rapport de volgende aanbevelingen:

• Vertaal de strategie alsnog naar meetbare operationele doelstellingen voorzien van beleidsindicatoren.
• Zet in op structurele capaciteit en middelen die aansluiten bij de lange termijn ambities en de meetbare doelen op middellange en korte termijn.
• Kijk kritisch naar de wijze waarop in project(budget) en met klimaatadaptatie wordt omgegaan en breng hierbij niet alleen de investeringskosten voor klimaatadaptatiemaatregelen, maar ook de kosten/baten op de lange termijn in beeld.
• Besteed in de planvorming en uitvoering meer aandacht aan droogte, hitte en het principe van water- en bodemsturend. Wijs een coördinator aan die zorgt voor onderlinge samenhang en borging van klimaatadaptatie in processen en projecten van de gemeenten en die toeziet op realisatie van de doelen.
• Voorzie de raad van integrale monitoringsinformatie, gekoppeld aan beleidsdoelen en maak deze informatie ook toegankelijk voor inwoners en organisaties in de stad.
• Overweeg een pro-actiever klimaatadaptatiebeleid waarbij de gemeente marktpartijen, corporaties, ondernemers en inwoners(collectieven) actiever betrekt en stimuleert.

Het rapport is op 17 december 2024 in een verdiepingssessie toegelicht aan de woordvoerders uit de raad. Het raadsdebat zal plaatsvinden in het eerste kwartaal van 2025.

Regelingen bestaanszekerheid/armoedebestrijding

In maart 2024 startte de rekenkamer een onderzoek naar de regelingen bestaanszekerheid/armoedebestrijding op. De volgende onderzoeksvraag staat in dit onderzoek centraal: In hoeverre lukt het de gemeente Zwolle om met de huidige regelingen de Zwolse huishoudens waarvoor de bestaanszekerheid onder druk staat te bereiken en zorgen de regelingen voor verbetering van de bestaanszekerheid van deze huishoudens?

Het onderzoek bevindt zich in de afrondende fase. Het rapport wordt naar verwachting in het eerste kwartaal van 2025 aangeboden aan de gemeenteraad.

DoeMee-onderzoek energiebesparingsplicht

Elk jaar organiseert de Nederlandse Vereniging voor Rekenkamers (NVR) een zogenaamd DoeMee-onderzoek, waaraan alle rekenkamers in Nederland kunnen meedoen. Dit jaar is gekozen voor het onderwerp energiebesparingsplicht bij bedrijven. Meer dan 100 Rekenkamers hebben meegedaan aan dit onderzoek. Het onderzoek is uitgevoerd in samenwerking met de landelijke Algemene Rekenkamer.

Het overkoepelende rapport van de NVR en het rapport van de Algemene Rekenkamer zijn inmiddels gepubliceerd. De rekenkamer werkt nog aan een nadere verdieping van de onderzoeksresultaten, toegespitst op Zwolle.

Informatieveiligheid

In oktober ging de rekenkamer van start met een onderzoek naar de informatieveiligheid bij de gemeente Zwolle. De volgende vraag staat in dit onderzoek centraal: Hoe is het gesteld met de informatieveiligheid van de gemeente Zwolle, wat zijn de zwakke plekken en hoe kunnen deze worden verholpen? Het rapport wordt naar verwachting in het tweede kwartaal van 2025 aangeboden aan de gemeenteraad.

Functioneren Concilium

In 2023 deed de rekenkamercommissie, als voorganger van de rekenkamer, al onderzoek naar de rol van de gemeente bij het Zwols Concilium. In dit Concilium werkt de gemeente met provincie, ontwikkelaars, bouwers, corporaties en andere partijen samen aan (de uitvoering van) het woonbeleid. De rekenkamer heeft onderzocht in hoeverre deze samenwerking van toegevoegde waarde is voor de uitvoering van het Zwolse woonbeleid en of de gekozen manier van samenwerken doelmatig, doeltreffend en rechtmatig is.

Het rapport 'Samenwerken aan Woonbeleid' werd in september 2023 al aan de raad aangeboden. De behandeling in de raad liet op zich wachten, omdat nog gewacht is op een aanvullende reactie van het college. Op 9 december 2024 vond het raadsdebat plaats. De gemeenteraad neemt begin januari 2025 een besluit over de opvolging van de aanbevelingen in het rapport.

Overige activiteiten

Quickscan ervaringen met het raadswerk

De gemeenteraad van Zwolle heeft te maken met veel tussentijds vertrekkende raadsleden. Dit gaf voor de rekenkamer aanleiding om een quickscan uit te voeren naar hoe (zittende en vertrokken) raadsleden het raadswerk ervaren en wat de factoren zijn die hen in het raadswerk beperken en/of stimuleren.

Het rapport naar aanleiding van deze quickscan werd op 4 november 2024 aangeboden aan de gemeenteraad. Naar aanleiding van de quickscan doet de rekenkamer de volgende aanbevelingen:

• Uit het onderzoek komt naar voren dat de meerderheid van de geënquêteerden niet bekend is met het recht op politiek verlof. Politiek verlof kan de druk op de werk-privébalans verminderen.
• In het kader van werk-privébalans kan een ander vergadermoment worden overwogen. De start van een nieuwe raadsperiode zou hiervoor een geschikt moment kunnen zijn.
• Raadsleden weten de weg naar de griffie goed te vinden, maar benut de griffie ook (meer) voor procesmatige en praktische (individuele) ondersteuning.
• Begin 2024 zijn de formats voor de vergaderstukken aangepast. De hoeveelheid informatie en complexiteit van de stukken wordt desondanks nog steeds als last ervaren. Ook komt uit de Quickscan de wens naar voren beter geïnformeerd te willen worden over de bekeken alternatieven. Vraag om de gewenste informatie over de bekeken alternatieven, zodat de raad vollediger wordt meegenomen in het voorgestelde besluit. Zorg er daarbij wel voor dat de informatie compact en toegankelijk gepresenteerd wordt.

De quickscan is zowel door de raad als daarbuiten positief ontvangen en gewaardeerd. In het Binnenlands Bestuur verscheen een artikel en de NVR interviewde de voorzitter naar aanleiding van de quickscan.

Inspiratiebrieven

De rekenkamer heeft de ambitie om ieder kwartaal met een inspiratiebrief te komen. De basis voor deze inspiratiebrieven zijn onderzoeken van andere rekenkamers in Nederland, die relevant en leerzaam zijn voor Zwolle. Deze brieven zijn geen samenvatting, maar een op Zwolle toegespitst agenderend of inspirerend advies.

In 2024 heeft de rekenkamer de volgende inspiratiebrieven met de raad gedeeld:

• Inspiratiebrief Afvalbeleid (op basis van onderzoek rekenkamer Nijmegen)
• Inspiratiebrief Ondermijning (op basis van onderzoek rekenkamer Amersfoort)
• Inspiratiebrief Algoritmen (op basis van onderzoek rekenkamer Amsterdam)

Rondje fracties

In november en december heeft de rekenkamer alle fracties bezocht. Dit gebeurde in wisselende samenstelling; bij ieder bezoek was de voorzitter, één van de secretarissen en één van de leden aanwezig. Tijdens de bezoeken is met de fracties gesproken over de producten van de rekenkamer, waarbij vanuit de fracties waardering is uitgesproken voor het werk en de producten van de rekenkamer. Ook is iedere fractie in de gelegenheid gesteld nieuwe onderzoeksonderwerpen aan te dragen. De suggesties worden betrokken bij de totstandkoming van het onderzoeksprogramma voor 2025 en verder.

Kennis- en netwerkopbouw

In 2024 investeerde de rekenkamer op de volgende manieren in kennis- en netwerkopbouw:

• Op 27 februari was een afvaardiging van de rekenkamer aanwezig bij een regionale bijeenkomst van de Vereniging van Onderzoeksjournalisten. De voorzitter gaf een presentatie over het werk van de rekenkamer Zwolle en ging in gesprek met de aanwezige onderzoeksjournalisten.
• De drie nieuwe leden van de rekenkamer - mw. Ligthart, mw. Jacobs en mw. Ritmeijer - volgden de introductiecursus rekenkamerwerk van de NVR. 
• De voorzitter was aanwezig bij zowel het voorjaarscongres als het najaarscongres van de NVR.
• In juni 2024 vond een ontmoeting plaats met de leden van de rekenkamer Deventer waarbij kennis en ervaringen zijn uitgewisseld.
• De voorzitter was op 23 oktober aanwezig bij een bijeenkomst van de kring van Oostelijke Rekenkamers in Almelo.
• De leden en secretarissen van de rekenkamer namen deel aan verschillende webinars die door de NVR zijn georganiseerd.

Afwijkingen ten opzichte van jaarplan: leerpunten

De voorgenomen onderzoeken en activiteiten van de Rekenkamer zijn 2024 grotendeels volgens planning uitgevoerd. In de uitvoering waren er enkele kleine afwijkingen. Zo was in het jaarplan de verwachting dat de onderzoeken over het klimaatadaptatiebeleid, de regelingen bestaanszekerheid en over het DoeMee-onderzoek energiebesparingsplicht in 2024 afgerond zouden zijn. In de praktijk is alleen het onderzoek over het klimaatadaptatiebeleid afgerond. De twee andere onderzoeken worden begin 2025 afgerond. Ook werd uitgegaan van twee andere producten (quickscans, expertbrieven/-sessies, position papers, etc.) voor de raad. In 2024 is echter alleen de quickscan ervaringen met het raadswerk uitgevoerd.

Het voorgaande leert de rekenkamer dat de planning te optimistisch was voor wat betreft de doorlooptijd van de onderzoeken. In het nieuwe jaarplan voor 2025 wordt hiermee rekening gehouden. Het aantal andersoortige producten is mede afhankelijk van de actualiteiten in de raad. In het jaarplan 2025 zal daarom worden uitgegaan van minimaal één andersoortig product, zoals ook als ambitie is opgenomen in de Notitie Werkwijze van de rekenkamer.

Financiën